Omschrijving

De Geschiedenis van de sonate in 5 videolessen van anderhalf uur. Docent Erik Visser belicht de sonate door de eeuwen heen vanuit een historisch perspectief.Bij elke les krijg je: - een lijst met muziekfragmenten (op YouTube en op Spotify) met toelichting en een muziektermenlijst - bladmuziek van de geluidsfragmenten. Totaal meer dan 50 geluidsfragmenten met bladmuziek!Onze videolessen zijn professionele filmopnamen van lessen die je in je eigen tempo kunt volgen. Het is niet live! Na ontvangst van de betaling ontvang je een link naar alle lessen en per les de toelichting en muziekbijlagen.

Het genre kwam voort uit het meerstemmige lichte chanson van de vroege zestiende eeuw. Vanaf ca. 1550 verdreven blazers de zanger, de zeventiende-eeuwse strijker verdrong op zijn beurt weer de blazer. Rond 1670 volgt een wisseling van techniek: de melodische lijnen maken plaats voor akkoorden en harmonieËn. Later doet de dans haar intrede in de sonate. Dat is een baanbrekende omslag die bepalend is voor de latere sonate. Een eerste stap in deze richting zetten Arcangelo Corelli (1653-1713) en zijn tijdgenoten. De term ‘klassieke sonate= dateert uit de Weense klassieke stijlperiode (1770-1827) met als belangrijkste componisten Haydn, Mozart en Beethoven. De klassieke sonate is een mengsel van vocale en instrumentale, ernstige en lichte, originele en clichÉmatige, rustige en bewegelijke aspecten. Na het sonatehoogtij van de Weners beleefde het genre in de romantiek een nabloei. En in de twintigste eeuw schreef Claude Debussy in zijn laatste jaren drie sonates voor ensemble.

Les 1 Periode 1400-1827In les 1 verkennen we het terrein en bekijken we de sonate in vogelvlucht. Welke ontwikkelingen maakte het genre door? Zo bespreekt Erik de overgang van het modale naar het tonale toonsysteem. Pas rond 1670 verdrong het harmonische toonsysteem dat wij nu kennen het modale systeem van de kerktoonsoorten. Sonates bestaan sinds de vroege zestiende eeuw en zijn dus in beide toonsystemen geschreven. Van de vroege sonates van Gabrieli tot die van Beethoven veranderde er wel meer. Erik belicht de veranderingen die de sonate onderging en de overeenkomsten tussen de vroege en latere sonates die daardoor juist aan het licht komen.

Les 2 Periode 1530-1630We gaan terug naar de Franse chanson, een genre dat ongekend populair was en vanuit waar de sonate ontstond. Erik licht vijf chansons nader toe: Susanne un jour; Tant que vivray; Il est bel et bon; Io mi son giovinetta en Un gay bergier. Wat is er bijzonder aan deze chansons? Hoe zitten ze in elkaar? Wat is de betekenis van de tekst en wat valt er te zeggen over de populariteit van deze chansons? In de sonate verdwijnen de woorden, maar in welke nieuwe behoefte gaat dit genre voorzien? Erik vertelt verder over de ontwikkeling van de instrumentale muziek uit deze periode aan de hand van muziekfragmenten: de canzoni van o.a. Gabrieli en Merulo en de eerste sonates van Gabrieli, Castello en Vitali. De ontwikkeling van modale naar tonale muziek komt ook weer aan bod.

Les 3 Periode 1630-1730 We zijn in de barok aangekomen. Componisten waren in dienst van een kerkelijke of wereldlijke vorst en moesten naar diens pijpen dansen. De sonate maakte een interessante ontwikkeling door, maar vertoonde vaak nog een directe link naar het Parijse chanson. We beginnen bij de invloedrijke componist Schmelzer, de componist van de Rosenkranz-sonates. Via zijn leerling Biber komen we terecht bij Corelli, de centrale figuur in de ontwikkeling van de sonate. Corelli kon zich dankzij de financiËle steun van kardinaal en mecenas Ottoboni toeleggen op het creËren van een eigen geluid, dat onder andere te horen is in de beroemde sonates voor viool en basso continuo en zijn triosonates. Zijn muziek heeft een beslissende invloed gehad op componisten als Purcell, Couperin, Vivaldi en Handel. We staan verder stil bij Muffat, die de Franse en Italiaanse stijlen vermengde. We eindigen deze les bij Domenico Scarlatti die met zijn 550 sonates voor klavecimbel wegen inslaat die later verder worden uitgewerkt in de doorwerking van een sonatevorm.

Les 4 Periode 1730-1820 In deze les is ons vertrekpunt de bloeitijd van de sonate in de barok. Wat is de invloed geweest van meesters als Vivaldi en Corelli op de klassieke componisten, zoals Haydn en Mozart? In deze les staat de hoofdvorm centraal, ook wel de sonatevorm. Hoe kon het zijn dat deze vorm zo lang zo belangrijk is geweest? Hoe verhoudt zich de klassieke sonate nog tot het Franse chanson? Wat is de invloed en betekenis geweest van C.Ph.E. Bach voor latere componisten? Tot slot veel aandacht voor de gigant Beethoven. Wat maakt zijn muziek zo bijzonder en wat deed hij met de sonate?

Les 5 Periode 1820-1910In deze laatste les neemt Erik de sonate van na Beethoven onder de loep, uit de romantiek, grofweg het tijdvak 1820-1910. De hoofd- of sonatevorm blijft richtsnoer voor pianosonate, symfonie en concert, wel tot in de 20^ste eeuw. De piano groeit uit tot centraal instrument en wordt op veel manieren gebruik.Een fusie van de kunsten wordt nagestreefd met name in Noord-Europa, maar lang niet alle grote componisten volgden dit spoor. Het uitbeelden van de natuur in muziek werd belangrijk. Het is opmerkelijk dat grote componisten uit de romantiek, naast symfonische werken en opera's, toch ook een schat aan kamermuziek hebben nagelaten. De sonate verloor duidelijk terrein aan het korte pianostuk, maar tot op de dag van vandaag worden er sonates gecomponeerd. Aan de hand van muziekfragmenten volgen we de pianosonate tot aan Boulez.

Doelgroep

instrumentalisten en andere belangstellenden

Docent

Erik Visser

Over mij